شيخ الرييس نواسه‏ي علي سينا، ‌معروف به ابن سينا. به قولي در ماه صفر سال 370 هجري قمري(مطا بق 980 ميلادي ) از پدر بلخي‏يي به نام عبدالله (از سبب وزير ماليه بودن در زمان سلطنت نوح‏بن منصور به بخارا مركز ماورالنهر و خراسان آن زمان انتقال نموده بود) و مادر بخارايي بنام ستاره در قريه خورميثن(قريه‏يي ميان بلخ و بخارا)طفلي چشم به جهان گشود كه نامش را حسين گذاشتند.

شركت در جلسات بحث از دوران كودكي، به واسطه‏ي پدر كه از پيروان آن‏ها بود، بوعلي را خيلي زود با مباحث و دانش‏هاي مختلف زمان خود آشنا ساخت. استعداد وي در فراگيري علوم، پدر را بر آن داشت تا به توصيه‏ي استاد وي ابوعبدالله ابراهيم بن حسين ناتلي، ‌ابن سينا را به جز تعليم و دانش‏اندوزي به كار ديگري مشغول نكند و چنين شد كه وي به دليل حافظه‏ي قوي و نبوغ خود در ابتداي جواني در علوم مختلف زمان خود از جمله طب مهارت يافت.

تا آنجا كه پادشاه بخارا، نوح‏بن منصور (366 تا 387 هجري قمري) به علت بيماري خود، وي را به نزد خود خواست تا او را تداوي كند ابوعلي ابن سينا بعد از تداوي از نوح تقاضا كرد تا به كتابخانه‏ي عظيم دربار ساماني دست يابد و از آن استفاده كند. اين تقاضا مورد قبول نوح قرار گرفت. به اين ترتيب وي توانست با استفاده از اين كتابخانه در علوم مختلف از جمله حكمت،‌ منطق و‌ رياضيات تسلط يابد (خاندان سامانيان از مردم بلخ بودند و دين زردشتي داشتند) سامان خود از روشناسان و حاكم بلخ بود والي عربي خراسان در نصف قرن هشتم ميلادي با سامان دوست شد و سامان دين اسلام اختيار كرد از جمله نواسه‏هايش اسمعيل پسر احمد در سال 892 ميلادي بعد از مرگ برادرش نصر و گرفتن سمرقند سلسله‏ي سامانيان را بنيان گذاشت.

وي با وجود پرداختن به كار سياست در دربار منصور، پادشاه ساماني و دستيابي مقام وزارت ابوطاهر شمس‏الدوله ديلمي و نيز درگيرشدن با مشكل‏هاي ناشي از كشمكش امرا كه سفرهاي متعدد و حبس چند ماهه‏ي وي توسط تاج‏الملك، حاكم همدان را به دنبال داشت. بيش از صدها جلد كتاب و تعداد بسياري رساله نگاشته كه هر يك با توجه به زمان و احوال او به رشته‏ي تحرير در آمده است. وقتي در دربار امير بود و آسايش كافي داشت و دسترسي‏اش به كتب ميسر بود،‌ به نوشتن كتاب قانون در طب و كتاب الشفا يا دايره‏المعارف بزرگ فلسفي خود مشغول مي‏شد كه اوج كمال تفكر قرون وسطي است كه به آن دست يافت و در تاريخ تفكر انساني از تحقيقات معتبر جهان به شمار مي‏رود.

اما در هنگام سفر فقط يادداشت‏ها و رساله‏هاي كوچك مي‏نوشت. از ميان نوشته‏هاي ابن‏سينا،‌ شفا در فلسفه و قانون در طب شهرتي جهاني يافته است. كتاب شفا در هجده جلد در بخش‏هاي علوم و فلسفه، يعني منطق، رياضي، طبيعيات و الاهيات نوشته شده است. منطق شفا امروز نيز همچنان به عنوان يكي از معتبرترين كتب منطق مطرح است و طبيعيات و الاهيات آن هنوز مورد توجه علاقمندان است. كتاب قانون در طب در هفت جلد نيز كه تا قرن‏ها از مهمترين كتب طبي به شمار مي‏رفت، شامل مطالبي درباره‏ي قوانين كلي طب، دواهاي تركيبي و غيرتركيبي و امراض مختلف مي‏باشد. اين كتاب در قرن دوازدهم ميلادي همراه با آغاز نهضت ترجمه، به زبان‏هاي لاتين و تا امروز به زبان‏هاي انگليسي، فرانسوي و آلماني و فارسي نيز ترجمه شده است و به عنوان متن درسي طبي در دانشگاه‏هاي اروپايي تا سال 1650 ميلادي به عوض آثارجالينوس و موندينو در دانشگاه‏هايLavain و Monpellier تدريس مي‏شد.

ابن‏سينا در زمينه‏هاي مختلف علمي نيز اقداماتي ارزنده به عمل آورده است. او اقليدس را ترجمه كرد، رصدهاي نجومي را به عمل درآورد و در زمينه‏ي حركت، نيرو، فضاي بي‏هوا ( خلأ )، نور و حرارت تحقيقات ابتكاري داشت. رساله‏ي وي درباره‏ي معادن و مواد معدني تا قرن سيزدهم در اروپا مهمترين مرجع علم زمين‏شناسي بود. درباره‏ي اين رساله فيگينه در كتاب دانشمندان قرون وسطي چنين آورده است: «ابن سينا رساله‏يي دارد كه اسم لاتين آن چنين است : De Conglutineation Lagibum در اين رساله فصلي است به نام اصل كوه‏ها كه بسيار جالب توجه است. در آنجا ابن سينا مي‏گويد: ممكن است كوه‏ها به دو علت به وجود آمده باشند؛ يكي برآمدن قشر زمين چنان كه در زمين لرزه‏هاي سخت واقع مي‏شود و ديگر جريان آب كه براي يافتن مجرا، سبب حفر دره‏ها و در عين حال سبب برجستگي زمين مي‏شود؛ زيرا برخي از زمين‏ها نرم هستند و بعضي سخت. آب و باد قسمتي را مي‏برند و قسمتي را باقي مي‏گذارند. اين است علت برخي از برجستگي‏هاي زمين».

ابن سينا خرد مبتني بر منطق داشت و به تقدم عالم معتقد بود و مي‏گفت «وجود خداوند بر جهان، تقدم ذاتي دارد نه زماني» او به موجوديت جن وزنده‏شدن بعد از مرگ معتقد نبود. ابن‏سينا مي‏گفت افعال و حوادث مستقيماً از خدا به وجود نمي‏آيد، بلكه در نتيجه‏ي عمل غايي داخلي تكامل ميابد. سينا كوشش زياد كرد تا نظريات فلسفي خود را با عقايد عامه‏ي مسلمانان توافق دهد سينا همه‏ي قضايا را تنها به روش عقلي و كاملاً مستقل از قرآن مورد بحث قرار مي‏داد؛ از اين سبب بود كه تا قرن‏ها، خلافت‏ها و هيأت‏هاي حاكم ارتجاعي او را مظهر كفر و الحاد مي‏دانستند و سوزاندن كتابهايش از سياست‏هاي متداول طي چند قرن در كشورهاي اسلامي منطقه بودو زماني كه او را كافر و ملحد گفتند، او گفت:

كفري چو مني گزاف و آسان نبود

محكم‏تر از ايمان من ايمان نبود

در دهر چو من يكي و آن هم كافر

پس در همه دهر يك مسلمان نبود

و به واسطه عقل منطقي و نظام يافته‏ي خود حتي در طب نيز تلاش داشت تداوي را تا سرحد امكان تابع قواعد رياضي سازد. تسلط بر فلسفه را كمال براي يك دانشمند مي‏دانست. وي براي آگاهي از انديشه‏هاي ارسطو و درك دقيق آن،‌ آن‏گونه كه خود در شرح احوالش نوشته است، 40 بار كتاب علم الهي و يا مابعدالطبيعه(متا فيزيك) ارسطو را خواند و به حكم تصادف با استفاده از كتابي كه ابونصر فارابي كه درباره‏ي اغراض ما بعد الطبيعه نوشته بود، به معاني آن راه يافت. ابن‏سينا در دوران عمر خود از لحاظ عقايد فلسفي دو دوره‏ي مهم را طي كرد؛ اول دوره‏يي كه مصروف مطالعه‏ي فلسفه، عقايد و علوم مشايي (ارسطويي) بود و دوم دوره‏يي كه از آن عقايد عدول كرد و به قول خودش طرفدار حكمت مشرقين و پيرو فلسفه‏ي اشراق شد. با مرگ سينا تقريبً دوران فلسفه در مشرق به سر رسيد. روجر بيكن او را بزرگترين استاد فلسفه بعد از ارسطو لقب داده‏اند (فلسفه‏ي ابن‏سينا فلسفه‏ي مشايي و متأثر از فلسفه‏ي نوع افلاطوني و دين اسلام است. وي كوشيده است كه فلسفه را با دين اسلام توفيق دهد و با اين وجود او را كافر و ملحد خوانده‏اند. اگرچه او و ابن‏رشد هر دو از پيروان ارسطو بودند، اما شيخ‏الرييس كمتر از ابن‏رشد تابع اصيل يونان بود.

اما ابن‏سينا پيش از ابن‏رشد بين فلسفه و احكام شريعت شكافي به وجود آورد و اولين كسي است كه در اسلام كتب جامع و منظم در فلسفه نوشته است و كتاب الشفاي او در حكم دايره‏المعارف فلسفي است. وي به پشتوانه‏ي تلاش يك صد ساله‏يي كه پيش از او از سوي كساني همچون رازي و فارابي براي شكل‏گيري فلسفه صورت گرفته بود، موفق شد نظام فلسفي منسجمي را ارايه دهد. با توجه به اين كه پيش از او مقدمات اين كار فراهم شده بود، كار و وظيفه‏ي ابن‏سينا اين بود كه مشكلات و پيچيدگي‏ها را كشف و حل كند و آن‏ها را به نحوي شرح كند.

او با ارايه‏ي نظر خود در مورد نحوه‏ي ارتباط و نسبت بين مفاهيم كلي مثل انسان،‌ فضيلت و جزييات حقيقي به يكي از پرسش‏هاي علماي قرون وسطي كه مدت‏هاي طولاني ذهن آن‏ها را به خود مشغول كرده بود پاسخ داد. تأثير آراي فلسفي ابن سينا، ‌همچون آموزه‏هاي طبي او، ‌بر علاوه‏ي قلمرو اسلامي، ‌در اروپا نيز امري قطعي است. آلبرتوس ماگنوس،‌ دانشمند آلماني فرقه‏ي دومينيكي (1200 تا 1280 ميلادي ) ‌نخستين كسي بود كه در غرب تفسير و شرح جامعي بر فلسفه ارسطو نوشت. به همين دليل اغلب او را پايه‏گذار اصلي ارسطوگرايي مسيحي مي‏دانند. وي كه جهان مسيحيت را با سنت ارسطويي الفت داد،‌ در شناخت آثار ارسطو سخت به ابن سينا متكي و معتقد بود. همچنين فلسفه‏ي ما بعد الطبيعه ابن سينا، ‌خلاصه‏ي مطالبي است كه متفكران لاتيني دو قرن بعد از او به آن رسيدند در قرن پنجم هجري به وسيله‏ي پيشوايان مذهب و پيروان خانقاه مبارزه‏ي گسترده و شديدي عليه علم و حكمت و مخصوصاً فلسفه اغاز شد و در مدارس و مكاتب اهل علم تدريس هرگونه علم، فلسفه و حكمت را حذف كردند و جاي آن را به تفسير قرآن، احاديث و اصول فقه واگذار كردند. علما مورد تكفير اربابان مذهب قرار گرفتند، از جمله كساني كه با تمام قوا بر ضد فلسفه و علم طغيان كرد، غزالي(450 الي 505هجري) بود كه عمري فلسفه را آموخت و به علت نااميدي، حيرت و واهمه‏ي عجيبي كه به او دست داد، از مدرسه به خانقاه رفت و دامن عرفان را محكم گرفت و از جمله دشمنان سر سخت فلسفه، علم و حكمت شد.

ابوعلي سينا در سال 428 هجري قمري، زماني كه تنها 58 سال داشت،‌ در حالي رخت از جهان بربست كه با اداي دين خود به دانش بشري، نامي به صلابت تمدن خراساني از خود به جاي گذاشت

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: